Yoyo
Hepimizin çocukken oynadığı oyuncaklardan olan Yoyo,günümüze kadar bir çok aşamalardan gelerek bizleri eğlendirmiştir.Yoyonun, ilk olarak Çin'de kullanıldığına inanılmaktadır.Ancak yoyo hakkında ilk tarihsel metin M.Ö 500 yılında Yunan metinlerinde görülmüştür.Bu eski oyuncak ağaç kabuğu ve metaldan yapılmış bir diskten oluşmuştur.Bu zamanda yapılmış ve şu an Yunanistan'daki Atina Milli Müzesi'nde bulunan çömlek vazo'da Yunan Gençliği'nin yoyoyla oynarak eğlendiği anlaşılır.Eski zamandan kalma Mısır'lı tapınakların üzerindeki resimlerde Mısırlıların'da yoyoyu kullandığı bilinmektedir.
Çinlilerin kullandığı yoyo
Yine tarihi kayıtlar göstermekteki ,16. yüzyılda Filipinli avcılar ,vahşi hayvanları ,ağaçtan yapılan bir cisim ve uzun bir ipi ,avlarının altına atmak suretiyle yakalamışlardır. Bu silahtaki ip yukarı çekilir ve av ip içerisinde çabalayarak döner.Bu ,pratik yoyonun u silahın ,günümüz yoyosuna ilham verdiği söylenmektedir. Fakat , bunun tamamen bir hayali bir fikir olduğu gözümüzden kaçmamalıdır.
Yoyo'nun çıkış noktası ister Çin olsun ,ister Filipinler ya da Mısır ,sonuçta Yoyo çok uzun bir zaman periyodu içerisinde çocukların favori oyuncağı olduğu aşikardır.
Yoyonun bahsi geçtiği bir diğer tarihçe ise 1765'de yapılan bir hindistan kutunun varlığıdır.Bu ufak kutunun üzerinde elle çizilen yoyosu ile oynayan kırmızı elbiseli minik bir kız çocuğunun resmi vardır.
Bundan 25 yıl sonra ise yoyo bir şekilde Avrupa'ya seyahat eder.Böylece yoyo artık İngiliz ve Fransız Aristokratlarının elinde bulunuyordu.
Tarihler 1789 yılını gösterdiğinde ise ,yapılan bir temsili resimde geleceğin kral adayı 4 yaşındaki 17.Louis'in elinde bir L'emigrette(yoyo) bulunmaktaydı.Fransız yaşam biçimleri ve köylülerin ayaklanması sırasında Fransız Aristokrasisinin Paris ve Almanya'ya gitmeye zorlanması sıralarında cam ve fildişinden yapılmış yoyolar ,aristokratların elindeydi. L'emigrette burda "ülkeden ayrılmak" anlamına gelen fransız terimidir.Yoyo'ya Fransa'da verilen bir başka isim ise "De Coblenz"(Fransız şehri).Aslına bu isimler, oyuncaklar ile Fransız devrimi arasında önemli tarihsel bağlantıyı yansıtırlar.
Yoyo Fransa boyunca yayıldı ve genelde stress atmak içinde kullandı.Artık ismi JOUJOU DE NORMANDIE olmuştu. Bu da Amerikalıların Yoyo olarak isimlendirdiği oyuncağın isim kökünü oluşturmuştu. Oyuncağa olan bu ilgi Figaro'nun Düğünü adlı piyes'te de dile gelmişti.Piyes'in yazarı BEAUMARCHAIS yoluyla delillendirilen bu oyunda sıkıntı atmak için yani düşüncelerinizi boşaltmak için oyuncakların araç olduğu söylenmişti.
Daha sonralari İskoçya ve Fransa'dan geçerek çılgın yolculuğuna İngiltere'de devam eden yoyo, İngiltere'de fransızca bir kelime olan bandrole olarak adlandırıldı. Bunun anlamı Fransız züppesi idi.1791'de ise ileride kral olarak 4. George bu bandrole ile eğlendi.Kral adayının bu oyuncağı kullanması İngiltere'de Yoyo'nun popüler oyuncak olmasında önemli rol oynadı.Ve ünlü kimseler yoyoyu elinden bırakmadı.
Amerika'da yoyonun kullanıldığına dair ilk kayıt 1866 tarihlidir.O zamanlar taşıt yoluyla Ohaio'ların evlerine ulaşan yoyo "improved bandrole" yani gelişmiş bandrole olarak patenti alındı.1 yıl sonra ise Alman göçmen Charles Kirchof ,dönen tekerleği endüstriyel yoyoya ilk ivmeyi verdi.Artık yoyo ticari bir oyuncak olmuştu.1911'lere kadar ,çeşitli patentlere karşın yoyo, pek de önemsenmedi. Ta ki Ünlü Scientific Amerikan dergisi 1916 yılında yoyo hakkında bir makale yayınlayıncaya kadar.Makale de oyuncağın Filipinerden geldiği anlatılıyordu.Ve yoyo olarak isimlendirdi.Bunun sebebinin de Filipinlilerin kullandığı kelime olan yoyonun "come come"( gel gel )ve " to return(geri dönmek)" anlamını taşımasıydı. Bu makalenin üzerine yoyo tüm Amerika'da duyuldu.
Bu arada Filipinlere geri dönersek , Filipin yerlilerinin bu oyuncak konusunda uzman olduğu söylenebilir.Yoyoyu harika oyma tekniklerini kullanarak odunu biçimlendirirek oluşturmuşlardı.Daha sonra ip yardımıyla dingili döndüren sistemi geliştirdiler. Ve bugünki yoyonun kalıbını bu şekilde yön vermişlerdir.
1928 ve 1929 yıllarında iş adamı DONALD F DUNCAN, San Francisco'da iken yoyonun geleceğini gördü ve Yoyonun kaderini çizdi. Aslında Yoyoseverler Duncan'ın bazı kararlarını olumsuz gibi algılasalar da ,bir bakıma da yeni yoyosevlerin bu yolla oluşacağından seviniyorlardı.
1946 yılında Duncan Şirketi saatte 3600 yoyo üretmeye başlamıştı.Ve her yıl 1 milyon yoyonun yolu açılmıştı.Akçağaçtan yapılan yoyolar dünyayı kasıp kavuruyordu. 1960 yıllar plastik yoyonun yıllarıydı. Satışlar git gide artıyordu.Ve Dunca Şirketi 45 milyon yoyoyu 40 milyon çocuğa satmayı başararak bir rekor kırdı.
Duncan şirketini bu iş iyice sardı ve mesai fazlası ücretlerlendirmelerle, televizyon reklamlarıyla şirketi geliştirdiler. Ancak bu işte tek olmadıklarını anladılar.Bir çok rakip firma oluşmaya başladı ve Duncan Şirketi'nin üzerine gelmeye başladılar. Federal Mahkemeye YOYO ismi hakkında Duncan Şirketi'nin patent alamayacağı konusunda başvurdular.
Ve Duncan Şirketi trajik iflasın eşiğine geldi.Bu gelişmenin üzerine Flambeau Plastik Şirketi "Duncan" ismini yüklü bir ücret karşığında satın aldı.Bugün DUNCAN Yoyolarının onbir farklı modelini imal eden ve satan FLAMBEAU plastik şirketidir.6 Haziran ise Donald Duncan şerefine milli yoyo günü sayıldı.
Son yıllarda teknoloji kullandığımız ürünleri kat kat arttırdı.Görünüşte basit YOYO , hiç istisna olmadı.
Yoyo Amerika'da oldukça tuttu ve uğruna bir çok milli organizasyon gerçekleşti. Dünyanın her yerinden gelen YOYOcular bu yarışmalarda hünerlerini sergiledi. Hatta yarışmalara bazı katı kurallar konuldu. Örneğin yarışmaya katılan yarışmacılara Dünya'nın her yerini gezme şartı konuldu. Bu kimimize anlamsız gelebilir ama bu kural sayesinde yoyo bayağı bir yol katetti ve dünyadaki ününe ün kattı.Ünlüler koleksiyonlarını sergiledi ve oldukça yüksek ücretlerle müzayedelerde satıldı.
Bunun yanında yoyo bilimsel alanlarda da kullanıldı. Örneğin NASA bu konuda oldukça ayrıntılı bir çalışma yaptı.1996'da uzaya yolladığı STS-75 uydusu ile yoyo artık uzaya da ayak basmış oldu. Bu salınım belki küçüktü ama insanlık için büyük hareketlere neden olması şüphesizdi.Bu konuda NASA astronotu ile yapılan bilimsel röportajda sorulan soru ve cevabı şöyle idi:
"KUVVET ERGOMETER NE OLDUĞU AÇIKLAYABİLİRMİSİNİZ ? "
"YOYO yu İsviçreli araştırmacılarla birlikte deneysel olarak kullandık. YOYOYU aşağı atarsınız ve açılır ve yoyo içindeki enerjiyi bildirirsiniz."
Burdaki amaç yoyonun yaptığı hareketini ve yavaş dönüşümü incelemekti.Yoyonun yaptığı hareket sonrası biriken enerji ise ilginçti. Yoyo nasıl enerjiyi tutuyordu? Bunun cevabını bulduklarında ise artık araç içindeki insan hareketlerini kontrol edebileceklerdi. Bildiğiniz gibi yoyoyu aşağı atarsınız ve bir sonraki gelişinde onu aşağı çekecek hiç bir ağırlık yoktur.
