Jet-lag olayı nedir?
Bütün hayvanların vücutlarının, uyuma, vücut ısısı, üreme zamanıgibi periyodik fonksiyonlarınıkontrol eden biyolojik bir iç saatleri vardır. Bu iç saatlerin çoğu, kendi fonksiyonlarıiçin kendi zaman dilimlerinde çalışır, ancak ışık ve sıcaklık gibi dışetkenlerden de etkilenir.
Eğer İstanbul'dan Newyork'a uçarsanız, sizin vücut saatiniz hala İstanbul'a ayarlıdır. Örneğin İstanbul'dan saat 12:00'de havalanır, 8 saatlik bir uçuştan sonra Newyork'a varırsanız, vücut saatiniz 20:00'dedir ama Newyork saat
13:00'ü yaşamaktadır. Vücudunuzun saati ortama göre 7 saat ileridedir. Karnınız acıkacak, biraz sonra uykunuz gelecektir ama, akşam olmasına bile daha 7-8 saat vardır,
İşte bu olaya jet-lag denilir. 'Lag'in İngilizce'de anlamıgeri kalma, gecikmedir. Bu durumda uçuştan sonra insanda yorgunluk duyulmakta, özellikle okuma, araba kullanma ve işgörüşmeleri gibi konularda motivasyon ve konsantrasyon eksikliği görülmektedir.
Dünya dönüşünü 24 saatte tamamladığından, dünya yüzeyi kuzeyden güneye her biri l saatlik 24 zaman bölgesine bölünmüştür. Örneğin İstanbul ile Newyork arasında 7 zaman bölgesi vardır ve aynıanda İstanbul'da saat 14:00 iken, Newyork'ta sabah 07:00'dir.
N AS A'ya göre insan vücudunun biyolojik saatinin her bir zaman bölgesine, yani bir saatlik bir zaman değişimine alışmasıbir gün almaktadır. Bu durumda İstanbul'dan Ne w York'a gidince vücut kendini ancak 7 gün sonra adapte edebilmektedir. Jet-lag olayıuçma mesafesine değil, kaç zaman bölgesinden geçtiğinize bağlıdır. Aynımesafe, aynızaman bölgesinde kuzey-güney mesafesinde gidilince jet-lag olayıgörülmemektedir.
Jet-lag olayının doğuya doğru mu, yoksa batıya doğru mu seyahatte daha çok görüldüğü tartışma konusudur. Şüphesiz bu insanların çoğunluğunun yapısına
ve yaşam düzeyine bağlıdır. Yapılan anketler sonucunda, çoğunluğun doğuya doğru yapılan uçuşlarda daha çok rahatsız olduğu, insanın vücut saatini hızlandırmada, yavaşlatmaya göre daha fazla zorlandığıgörülmektedir.
Küçük çocukların pek etkilenmediği jet-lag olayından en çok etkilenenler ise günlük yaşantısıdüzenli ve rutin işler yaparak yaşayanlardır. Uçaktaki havanın kuru olması, seyahat süresince hareketin kısıtlıolması, içki içilmesi, yeterli sıvıiçecek alınamaması, farklıiklimde farklıyemekler, insanlarda jet-lag'a karşıdirenç kırıcıdiğer etkenlerdir.
Eğer İstanbul'dan Newyork'a uçarsanız, sizin vücut saatiniz hala İstanbul'a ayarlıdır. Örneğin İstanbul'dan saat 12:00'de havalanır, 8 saatlik bir uçuştan sonra Newyork'a varırsanız, vücut saatiniz 20:00'dedir ama Newyork saat
13:00'ü yaşamaktadır. Vücudunuzun saati ortama göre 7 saat ileridedir. Karnınız acıkacak, biraz sonra uykunuz gelecektir ama, akşam olmasına bile daha 7-8 saat vardır,
İşte bu olaya jet-lag denilir. 'Lag'in İngilizce'de anlamıgeri kalma, gecikmedir. Bu durumda uçuştan sonra insanda yorgunluk duyulmakta, özellikle okuma, araba kullanma ve işgörüşmeleri gibi konularda motivasyon ve konsantrasyon eksikliği görülmektedir.
Dünya dönüşünü 24 saatte tamamladığından, dünya yüzeyi kuzeyden güneye her biri l saatlik 24 zaman bölgesine bölünmüştür. Örneğin İstanbul ile Newyork arasında 7 zaman bölgesi vardır ve aynıanda İstanbul'da saat 14:00 iken, Newyork'ta sabah 07:00'dir.
N AS A'ya göre insan vücudunun biyolojik saatinin her bir zaman bölgesine, yani bir saatlik bir zaman değişimine alışmasıbir gün almaktadır. Bu durumda İstanbul'dan Ne w York'a gidince vücut kendini ancak 7 gün sonra adapte edebilmektedir. Jet-lag olayıuçma mesafesine değil, kaç zaman bölgesinden geçtiğinize bağlıdır. Aynımesafe, aynızaman bölgesinde kuzey-güney mesafesinde gidilince jet-lag olayıgörülmemektedir.
Jet-lag olayının doğuya doğru mu, yoksa batıya doğru mu seyahatte daha çok görüldüğü tartışma konusudur. Şüphesiz bu insanların çoğunluğunun yapısına
ve yaşam düzeyine bağlıdır. Yapılan anketler sonucunda, çoğunluğun doğuya doğru yapılan uçuşlarda daha çok rahatsız olduğu, insanın vücut saatini hızlandırmada, yavaşlatmaya göre daha fazla zorlandığıgörülmektedir.
Küçük çocukların pek etkilenmediği jet-lag olayından en çok etkilenenler ise günlük yaşantısıdüzenli ve rutin işler yaparak yaşayanlardır. Uçaktaki havanın kuru olması, seyahat süresince hareketin kısıtlıolması, içki içilmesi, yeterli sıvıiçecek alınamaması, farklıiklimde farklıyemekler, insanlarda jet-lag'a karşıdirenç kırıcıdiğer etkenlerdir.
