Coğrafi Keşifler Ve Sonuçları
COĞRAFİ KEŞİFLER VE SONUÇLARICOĞRAFİ KEŞİFLER:
Avrupalılar çeşitli sebeplerle 15. yüzyılın sonunda bilinmeyen ülkeleri bulmak için yaptıkları gezilere Coğrafi Keşifler denir.
Ortaçağda Avrupanın kendi içinde iç çekişmeler ve mücadeleler yaşanmaktaydı. Kuzeyde Ruslar, doğuda Türklerden dolayı Asyayı pek tanımıyorlardı.
Coğrafi Keşiflerin Nedenleri
1- Avrupalıların pusulayı öğrenmeleri, gemicilik ve coğrafya bilgilerinin artması.
2- Avrupalıların, doğu ülkelerinin zenginliklerine ulaşabilmek amacıyla yeni ticaret yolları aramaları.
3- İstanbul'un fethinden sonra Türklerin, doğu ticaret yollarına hâkim olmaları ve Avrupalıların açık denizlere çıkma ihtiyacı hissetmeleri.
4- Avrupa'da değerli madenlerin az bulunmasından dolayı kralların (İspanyol-Portekiz) gemicileri desteklemesi.
5- Avrupalıların, Hıristiyanlık dinini yaymak istemeleri.
6- Avrupalıların dünyayı tanımak istemeleri.
Keşiflerin en önemli nedeni İslam bilginlerinin eserlerinin Latinceye çevrilip, matbaa ile çoğaltılması sonucu yeni kıtaların varlığından haberdar olmalarıdır. Asya ile ticaret yapan Avrupalı tüccarlar uzak doğunun zenginliklerinden söz ederek Avrupada heyecan uyandırdılar. Özellikle gezgin Marco Polo nun (1271-1291) ünlü gezisini anlatan Harikalar Kitabi bunda çok etkili olmuştur
Ortaçağ insanı, kapalı bir düzende ve inançlarıyla yetinerek yaşıyorken , 14.yüzyıl insanı, kararlı ve dışa dönük bir dünya görüşüne girdi;daha önce temel öğe olan dini ve ahlaki uğraşlar ,başka düşünüş biçimlerini tanıdı.;insanı,dünyayı tanımaya götüren bir hümanizmaya yakınlık duymaya başladı.bu yeni fikri aşama ,büyük gelişimlere elverişli bir ortam sağladı;artık insan,aklının değerlerinden ve yöntemlerinin etkinliğinden kuşku duymuyordu.Eskiçağ coğrafyacı ve tarihçilerini okuyarak , dünyanın bilinen sınırlarını öğrenmişti .şimdi bu sınırlara ulaşma ve onu aşma yollarına arayabilirlerdi (Büyük Dünya Tarihi Ansiklopedisi,1992).
KEŞİFLER
1- Ümit Burnunun bulunması ( 1487 ) : Portekizli Bartelmi Diaz Portekizden yola çıkıp batı Afrikayı takip ederek Afrikanın güney ucuna ulaştı. Fırtınalar Burnu adı verilen bu yeni yol denizcilerin ümidini kırmamak için daha sonra Ümit Burnu olarak değiştirildi.
2- Hint Deniz Yolunun bulunması ( 1498 ) : Portekizli Vasco do Gama Ümit Burnunu geçerek Hindistan’ın Kaliküt limanına vardı ve Hint Deniz Yolu Portekizlilerin eline geçti.
3- Amerikanın keşfi ( 1492) : Cenevizli Kristof Kolomb İspanya Kralının verdiği üç gemi ile sürekli batıya giderse Hindistana varacağı düşüncesi ile yola çıktı. Yoluna bilinmeyen bir kara çıkacağını hesaplamamıştı. 2 ay sonra Amerikanın batısındaki Bahama Adalarına ulaştığında buranın Hindistanın batısı olduğunu sandı. Ölümüne kadar yeni bir kıta keşfettiğini anlayamadı. 1507 yılında Amerika Vespuçi buranın yeni bir kıta olduğunu fark etti. Yeni kıtaya onun adı verildi.
4-Dünyanın dolaşılması ( 1519-1522 ): Portekizli Magellan Atlas Okyanusuna açılarak Amerikanın güneyine ulaştı. Kendi adını verdiği boğazı aşarak Büyük Okyanusa geçti. Filipin Adalarında yerli halkla yaptığı savaşta öldü. İkinci Kaptan Del Karo Ümit Burnunu dolaşarak İspanyaya döndü.
COĞRAFİ KEŞİFLERİN SONUÇLARI:
Siyasi Sonuçlar
Yeni ülkelerin keşfedilmesi ile Sömürgecilik gelişti.( Portekiz ve İspanyollarla başlayan sömürgeciliğe daha sonra İngiltere, Fransa ve Hollandada katıldı.)
Baharat ve ipek yolları önemini kaybetti.
Akdenizdeki limanlar eski canlılığını yitirdi.
Doğudan yeni keşfedilen yerlerden Avrupaya bol miktarda altın, gümüş gibi değerli eşyalar geldi.
Avrupa zenginleşti. Soylular nüfuzlarını kaybetti.
Türk ve İslam âlemi ekonomik olarak olumsuz etkilendi.
Dini Sonuçlar
Hıristiyanlık yeni keşfedilen yerlere yayıldı.
Dünyanın düz olduğunu söyleyen din adamlarına güven sarsıldı.
Bilimsel Sonuçlar
Yeni kıtalar, ırklar, hayvanlar, bitkiler tanındı.
İnsanlarda araştırma ve yeni şeyler öğrenme merakı uyandı.
Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri
Coğrafi Keşifler, bütün insanlığı etkilemiştir. Bu yönüyle evrensel bir özelliğe sahiptir. Akdeniz Limanları, Coğrafya Keşifler sonucunda önemini kaybetti. Ancak 1869'da Süveyş Kanalı'nın Fransızlar tarafından açılmasıyla bu limanlar yeniden önem kazanmıştır.
Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur. İslam ülkeleri yoksullaşmış, Türkistan Hanlıkları giderek zayıflamış ve Ruslar karşısında gerilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu, İpek ve Baharat Yollarına hâkim olmasına rağmen yolların değişmesinden dolayı umduklarına ulaşamamıştır. Osmanlı İmparatorluğu, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı.
Ayrıca Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı. Bu durum, Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları'na zemin hazırlamıştır.
Osmanlı Devleti, Hint ticaret yolunun hâkimiyeti için Portekizlilerle, Akdeniz hâkimiyeti için de İspanyollarla mücadele etti. Endonezya'da savunma ve koruma savaşları yapan Osmanlı Devleti, Hıristiyan Avrupa karşısında ''Doğu Kalkanı'' haline gelmiştir.
