tiyatro sözlüğü g
| BAŞA DÖN | A | B | C | Ç | D | E | F | G | H | İ | J | K | L | M | N | O | Ö | P | R | S | T | U | Ü | V | Y |
Gazete Tiyatrosu: Günlük ve geçmiş olayları gazete haberleri biçiminde, belgesel olarak canlı sunan bir uyarma ve propaganda tiyatrosu. İlk kez 1935'te ABD'de Federal Theatre Project çerçevesinde, 1930 büyük ekonomik bunalım döneminde ortaya çıkmış olan Gazete Tiyatrosu, halkı bilinçlendirme ve eyleme geçirme amacını taşır. Gündelik yaşamda yer alan siyasal ve toplumsal sorunları eleştirel bir bakış açısından verebilmek için, siyasal kabare türünden ve kurgu tekniğinden yararlanır; güncel olayları, kısa geçişli öykülü sahnelerle, gazetede yansımasını bulduğu biçimde verir; önemli bir gazete haberini sahneye projeksiyonla yansıtıp, yeniden canlandırarak yorumlar. Gazete Tiyatrosu, Ethiopia gibi, Mussolini'yi yeren; Triple gibi, ABD'de toplumsal sorunlara el atan ve New York'taki repertuara dayalı oyunlar yanısıra, GM fabrikası işgali sırasında "Grev Geliyor" oyunlar oynamıştır. Gazete Tiyatrosu, siyasal baskı ve McCarthycilik politikası yüzünden kalkmıştır.
Geleneksel Türk Tiyatrosu: Türk toplumuna özgü gösterim türlerini kapsayan halk tiyatrosu ve köy tiyatrosu geleneklerini içeren tiyatro. Bunun kapsamına gölge ve kukla oyunu, meddahlık, dramatik danslar ve konulu savaş oyunları girer.
Gerçeküstücü Tiyatro: Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Fransa'da André Breton'un, Freud'un görüşlerine dayanarak şampiyonluğunu yaptığı ve biliçaltı varsayımları ile düşte olduğu gibi, parçaları birbirini tutmaz bir anlatım biçimi ile vermeye çalışan tiyatro anlayışı. XIX.yüzyıl sonunda, Fransa'da Alfred Jarry'nin ve daha sonra ozan Appolinaire'in öncülük ettiği tiyatro anlayışı. Artaud'nun tiyatro görüşlerini içeren Le Théâtre et son Duble adlı yapıtı da bu akımın gelişimi içinde yer alır.
Gerilla Tiyatrosu: Köktenci bir sokak tiyatrosu; goşist bir uyarma ve propaganda tiyatrosu biçimi; kent gerilla hareketlerine bağlı bir eylem tiyatrosu. Kavram olarak Vietnam halkının kurtuluş savaşımı stratejisini tiyatroya taşıyan Gerilla Tiyatrosu, 1970'lerde başlıcalıkla ABD ve Latin Amerika'da görülmüştür. Fanatik kent gerillası eyleminin tiyatroda yansıması ve anlatım biçimi olan ve gündelik yaşamın terörleştirilerek dramatik bir nitelik kazandırılmasına dayanan Gerilla Tiyatrosu, oyun yeri olarak kenti içinde herhangi bir yeri seçer; kendiliğindenci yöntemlerle, o anda varolan iktidar baskısı ve sömürüsünü ortaya çıkarmak, ona karşı o anda tavır alınmasını ister. Gerilla Tiyatrosu'nun amacı, kentli halka içinde yaşanan düzenin gerçek siyasal sömürücü yüzünü ve halkın buna nasıl ister istemez uyduğunu halkın kendisini de olayın içine doğrudan katarak göstermeye; halkın emperyalist savaşlar karşısındaki vurdumduymazlığını, ayılmazlığını sarsmaya çalışır. ABD'de Yippie, Latin Amerika'da Tupamaros, Gerilla Tiyatrosu'nun örnekleridir.
Getto Tiyatrosu: Nazi döneminde, gettolarda uygulanan tiyatro etkinlikleri. Örneğin, Polonya gettolarında üç tip tiyatro etkinliği gelişmişti: Kabare, gece kulübü ve cafe revüleri tarzında gerçekleştirilen küçük sahneli tiyatro; eğitim amaçlı, başlıcalıkla da ulusal Yahudi kimliğini koruyucu çocuk tiyatrosu; Yahudi temaları ve dilini işleyen ve savaş öncesi tiyatro geleneklerini izleyen özel tiyatro etkinlikleri. "Ari" yazarların yasak olduğu Getto Tiyatrosu, temel bir açmaz yaşıyordu; bir yanda, sanat yapma yoluyla kendini gerçekleştirme, insanlaşma; öte yanda, Nazilerin insanlıktan çıkarma politikasına uyma, insani kimliği yitirme. Nazi terörünün hem nedeni, hem de sonucunu oluşturan bu açmaz, Getto Tiyatrosu'nun ana özelliği olmuştur. Getto Tiyatrosu günümüzde oyunlara da konu olmuştur.
Gezici Tiyatro: Yerleşik olmayan tiyatro; gezginci tiyatro topluluklarının etkinlikleri. Gezici Tiyatro, Batı'da profesyonel tiyatroların başlangıcı olarak Rönesans döneminde yer almış ve commedia dell'arte geleneği içinde bütün Avrupa'ya yayılmış; bu dönemde, 16. ve 17. yüzyıllarda İngiliz Oyuncuları, tiyatroyu Avrupa'da yaygınlaştıran başlıca Gezici Tiyatro örneklerindendir. Gezici Tiyatro, 19. yüzyılda yerleşik saray tiyatrosu topluluklarının, daha sonra da kent ve eyalet tiyatroları ile bölge ve devlet tiyatroları gibi yerleşik tiyatroların kurulmasıyla önemini yitirmiştir. Ancak, kapalı burjuva tiyatro çevresini ve kamuoyunu yıkmak için, 20. yüzyılda Gezici Tiyatro geleneği yeniden başlamış, halkla içiçe olma amacını güden bir tiyatro etkinliği halini almıştır.
Gölge Oyunu: Genellikle deriden kesilmiş bir takım insan, hayvan ve eşya tasvirlerinin arkadan ışık verilerek, gölgelerinin gerili beyaz bir perde üzerine düşürülmesiyle oynatılan oyun. Doğu'da ortaya çıkarak yetkinleşen Gölge Oyunu'nun büyüsel -dinsel kökenlerden kaynaklandığı Çin'de 11. yüzyıla uzandığı belirtilmektedir. Çin'de Buddhacı ve Taocu efsaneler ile Çin tarihinden öyküleri işleyen Gölge Oyunu, 13. yüzyılda yer aldığı Hindistan'da hinducu destanları işlemiş, bu yolla da Endonezya Gölge Oyunu üstünde etkili olmuştur. Endoneza'da İslamcı etkiler kazanan Gölge Oyunu, 15. yüzyıldan başlayarak Tayland'da da yer almıştır. Orta Doğu'da, en eski Gölge Oyunu metinleri Mısır kökenlidir. Gölge Oyunu, 16. yüzyılda, geleneksel Tür tiyatrosuyla birlikte yeniden canlanmıştır. Doğu Asya örneklerine karşıt, Türk Gölge Oyunu olan Karagöz, geleneksel dinsel biçimlerin dışında gelişme gösterdiği kadar, dünyevi ve komik içerikli de olmuş, toplumsal eleştirel çizgiler taşımış; bütün Osmanlı topraklarına, Yunanistan ve Balkanlar'a yayılmıştır. Avrupa'da 17. yüzyıldan başlayarak tanınan Gölge Oyunu, kukla oyununun yaygınlığı karşısında gelişme olanağı bulamamış; ancak Fransa'da "Çin gölgeleri"adı altında, kabare tiyatrosu özellikleri içinde ele alınmıştır. Gölge oyunu, bu geniş yayılma süreci içinde birçok kültür etkinleşmesini kendinde barındırmış; temel özelliği aynı kalmakla birlikte, tasvirler ve oynatma bakımından teknik ayrılıklar gösterdiği kadar, değişik toplumlardaki işlevselliği bakımından da içerikçe ayrı özellikler göstermiştir.
Grotesk: Tiyatro ve edebiyatta komik-olanın bir çeşidi: Gülünç-olan ile acıklı-olanın yanyana yer aldığı, tuhaflık ve çarpıcılık kertesinde zorlanmış, bağdaşmaz komik durum; özel olan ile genel olanın uyuşmazlığından, paradokstan komik-olanın çıkarılması; gerçekle ve mantıkla bağdaşmaz görünümü uyandıran tuhaf, çarpıcı, abartmalı ve şaşırtıcı durumlardan alışıla gelmedik gülünçlükler yaratan, daha çok duyumlara seslenen güldürü biçimi; buna uygun oyunculuk. Grotesk'te çelişmelerde içerili komik olan vurgulanmakla birlikte, uyum olanağı dışarda bırakılır. Bu nedenle, Grotesk, yaşanan gerçekle uzlaşmazlık, bağdaşmazlık gösteren oyunlarda kullanılır. Bu bağlamda, Grotesk önce romantik bireyin toplum düzeniyle uzlaşmazlık içinde olduğu romantik tiyatrolarda görülür. 19. yüzyıl farsında ele alınan Grotesk, başlıcalıkla dışavurumcu tiyatroda özel bir anlatım aracı olarak önem kazanmış; İtalyan Grotesk tiyatrosunda başlı başına işlenmiş, gerçeküstücü-avangart tiyatronun başlıca öğelerinden biri olmuş; saçma tiyatrosunda anlamlı bir biçimde kullanılmış, paradokslar kuramının özünü oluşturmuştur.
Gösteri:Bir yönetmenin önderliğinde, yeterli sayıda sanatçı ve görevli ile bir çalışma sonucu çıkan bir oyunun seyirci önünde oynanması.
Göstermeci Tiyatro: Tiyatronun tiyatro, oyunun oyun olduğunu vurgulayan, kişileri ve olayları canlandırmadan gösteren, seyirci ile sahne arasında estetik uzaklık (yabancılaştırma) koyup seyircinin oyuna ussal yoldan katılmasını sağlayan tiyatro anlayışı.
Güncel Oyun: Güncel sorunlar üzerinde duran ya da çağdaş sorunları irdeleyen oyun.
metin ve textler / biyografiler / tiyatro siteleri / tiyatro sözlüğü / tiyatro tarihi / tiyatro türleri / tiyatro oyunları / tiyatrocular dönemi / türkiyede çocukluk ve gençlik tiyatrosu tarihi / tiyatronun kökeni / geleneksel türk tiyatrosu / italyada rönesans tiyatrosu / orta çağda tiyatro / roma tiyatrosu / 19 yy sanat akımları / alman halk tiyatrosu / alman tiyatrosu / antik yunan tiyatrosu / fransz tiyatrosu / osmanlı tiyatrosu / hacivat karagöz tarihi / tiyatro erken dönem / tiyatro orta dönem / günümüz tiyatrosu / metin ve textler -1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16
