tiyatro sözlüğü f
| BAŞA DÖN | A | B | C | Ç | D | E | F | G | H | İ | J | K | L | M | N | O | Ö | P | R | S | T | U | Ü | V | Y |
Fabel: 1- Mythos anlamında, oyunun konusu dışında, oyunun kaynakçası; olaylar dizisinin mantıksal ve tarihsel örgüsünü oluşturan tema ve motivler; oyun kişilerinden bağımsız olarak, eylemin dışında, olayların ana nedeni. Aristoteles'e göre, Fabel, "eyleme öykünme"dir, "olayların nedensel düğümlenişi"dir; Fabel, "oyun kişilerinin kendilerini değil, ettiklerini betimler"; "tragedyanın kendi hedefi ve ereği Fabel'dir", "tragedyanın kaynağı ve ruhu"dur. 2- Brecht'e göre, Fabel, "çelişkilerin yürütülmesi"dir, eylemin altında yatan iç mantıktır, eylem mantığıdır; tarihsel süreci gösterir. "Tiyatronun ana işi"dir, "bütün olayların bileşkesi"dir; tiyatroda her şey Fabel'i anlatmak, tüm yabancılaştırma yoluyla ortaya koymak içindir. "Fabel, oyuncusu, sahne tasarımcısı, maske yapımcısı, giysi tasarımcısı, müzikçisi ve dans düzenleyicisiyle tiyatronun tümü tarafından ortaya konur, açığı çıkarılır, sergilenir". Fabel, "bir oyunda yer alan ve gestus halinde kendini ortaya koyan bütün davranışların bir arada düzene konması" olup, sahnede gösterilen düşünce ile izleyicinin karşı düşüncesi arasında gidip gelir. Lessing ve Hegel'den bu yana, ana dramatik çatışma, Fabel'in önkoşulu olarak görülmüştür. Fabel'de dramatik metnin düşünce kapsamı, gerçeklik anlayışı kendini ortaya koyar; Fabel kavramı, gerçeklik sürecini içerir; "çelişkiler yoluyla ya da bir kişide çözüme uğrayan eylemdir".
Fars: Komedyaya altlaşık oyun türü. Tragedya üçlemesinden sonra güldürülü art oyun olarak yer alan satyr oyunları uzantısında, ortaçağ dinsel tiyatrosunda art oyun olarak ortaya çıkmış olan Fars'ın türsel kökenleri, Eski Yunan'da Dor Farsı ile Eski Roma'da Atellan Farsı'na kadar götürülebilir; açık saçık halk doğaçlamalarında, grotesk kalıp tiplere ve gündelik yaşamın gülmece dolu havasına dayanan Atellan güldürüsü, Fars'ın önbiçimi olarak alınabilir. Komedyanın tersine, gülünç-olanı fiziksel eylem ve durumlardan çıkaran; kalıplaşmış durumların, çeşitli kavga sahnelerinin fantezi dolu çeşitlemelerini içeren, stereotip oyun kişilerine dayanan, dil oyunlarıyla eylemi yürütülen Fars, tuluat tiyatrosunun başlıca oyun türüdür. Fars'ın içeriği gülünç durumlara dayanır; Fars'ın özünü gülünç-olan oluşturur. Gülünç-olan, komedyadaki gibi, komik olan dolayısıyla düşündürmeye değil, salt güldürmeye yol açar. Bu nedenle, Fars durumları ile Fars oyun kişileri, abartılmıştır; olaylar dizisi, fiziksel eylem biçiminde yer alır; öykü hızla yürür; olaylarda, durum ya da eylemde rastlantısallık, kurallıkmış gibi kendini ortaya koyar. Fars'ın yalnızca güldürmece olarak değil, eleştiri yüklü güldürmece ya da polemik aracı olarak yer aldığı da görülür. 15. yüzyıldan sonra bütün Avrupa'da yayılmış olan Fars, İspanya'da entremes biçiminde varolmuş, Alman romantik tiyatrosunda taşlama ve parodi amaçlı kullanılmış, 19. yüzyıl Fransız tiyatrosunda vodvil ve fars-komedya biçiminde yaygınlık kazanmış, 20. yüzyılda güldürü tiyatrosuyla eşanlamlı kullanılmaya başlanmış, saçma tiyatrosunda saçma Fars, tragifars ya da grotesk Fars özelliğini kazanmıştır.
Fütürist Tiyatro: 1909'da İtalya'da F. T. Marinetti'nin Le Feturisme adlı bildirgesinin yayınlanmasıyla temellendirilen fütürizm akımına bağlı tiyatro. Teknolojinin fetiş özelliğini yücelten; sürekli devinim imgesiyle, dinanizm ve mekanizmle özdeşleşme düşüncesinden yola çıkan Fütürizm, sanatı sanat-eylem haline getirmeye, yaşamla içiçe kılmaya çalışır; sanatın akıldışçılığı, mantık dışını, serüvenciliğe ve savaşı yüceltmesi gerektiğine inanır. Savaşı "dünyayı temizleyecek biricik şey" olarak, güzelliği de yalnızca savaşta gören fütürizm, zamanın akışından, tarihten kopmak olarak kendiliğindeliği, çağdaş yaşamın yeniden kurgulanması, "çökmüş insan psikolojisi"nin yerine "maddeyle lirik büyülenme"yi geçirmek ister. Kendi tiyatro biçimi ve tüm klasik tiyatro kültürüne almaşık olarak varyeteyi gösteren Fütürist Tiyatro, mekanik tiyatro biçimi olarak, sirk ve kabare tekniklerini, ışık ve şok etmenlerini, fotomontajı, mekanik baleyi, gürültü müziğini, anlamdan yoksun soyut şiir okumayı içerir. Fütürist Tiyatro'ya göre, birbirinden kopuk ritimlerin içiçe geçmesi, hız ve dönüşümün sentetik birleşimi, yaşama egemen yasaları en iyi biçimde çizebilecekti; "gerçek fütürist ruha uygun gösteri ve anlatım biçimleri" bunlardı. "Tümden yaratma boşluğuna dinamik sıçrama" olarak sahne, "mantık dışı" ve "gerçek dışı" biçimlendirilecekti; tüm geçmiş drama biçimlerinin sözel yapısından özgürleşerek "mantık dışı tartışma"ya yer verilecekti; sahne tasarımında devrim yapılarak "çok boyutlu fütürist uzay sahne" kurulacak, plastik ışıklama uygulanacaktı. Fütürist Tiyatro'nun temel savları çeşitli fütürist bildirilerde ortaya konmuştur.
metin ve textler / biyografiler / tiyatro siteleri / tiyatro sözlüğü / tiyatro tarihi / tiyatro türleri / tiyatro oyunları / tiyatrocular dönemi / türkiyede çocukluk ve gençlik tiyatrosu tarihi / tiyatronun kökeni / geleneksel türk tiyatrosu / italyada rönesans tiyatrosu / orta çağda tiyatro / roma tiyatrosu / 19 yy sanat akımları / alman halk tiyatrosu / alman tiyatrosu / antik yunan tiyatrosu / fransz tiyatrosu / osmanlı tiyatrosu / hacivat karagöz tarihi / tiyatro erken dönem / tiyatro orta dönem / günümüz tiyatrosu / metin ve textler -1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16
