Türk Süsleme Sanatları - Taş İşlemeciliği
Taş İşlemeciliğiİnsanlık tarihinin farklı dönemlerinde çeşitli kültürler tarafından Kırım'da taş anıtlar yapılmıştır. Bu anıtlar tarihçiler için değerli kaynaklardır. Kırım'da bir çok kültür ve çağlardan kalan mezar taşları mevcuttur. Başlangıçta, Kırım oba kültürünü tanıtan toprak yığını mezarların üstünde heykellere rastlanmıştır.
Kırım halkının ataları bunu "Taures" diye adlandırmışlardır. Bu heykeller geleneksel kutsal sembollerle süslenmiş. Bu semboller geometrik figürler, insan imgeleri, süs eşyaları, çapraz, artı işaretleri ve güneş ile ilgili sembollerdir. (Eugenia, 2002)
X. yüzyılda Kırım'a gelen Kıpçaklar, "Balbal" diye isimlendirilen üzgün mezar heykelleri oluşturmuşlar ve Balballar çok farklı şekiller almışlardır. Kıpçak kültürünün farklı yönlerini yansıtan en iyi kaynaktır. Bu heykellerdeki kadın-erkekle eski geleneksel giysi ve şapkalı olarak Kırım toplumundaki sosyal sınıflarının yansıtılmasıdır.
Asya'nın merkezindeki bazı Türk halkları ile Kırımlılar kalın koyu yazılarla kitabesi olan anıtlar yaptırsa da Kıpçaklar'ın "Balbal" üzerindeki mezar taşı kitabelerini kendilerinkinden ayrı tutulmamıştır. Eski Kırım Türkleri bunun yerine "Tamgas" (koçi sığır imi tatar halkının mülkiyet işareti olarak kullandılar.) 1920'de yapılan etnolojik araştırmalarda Kırım'da yüzlerce farklı çeşitte tamgas varlığına rastlanmıştır.
İlk yazılı anıtlarda Müslüman kültürüne ait "Golden Horde Empire" (XIII ve XV. yy.) çağında sembolize Kırım görülür. Mezar taşlarındaki kitabelerin anlamı sıradan yazılı mesajlarla sınırlı değildir. Bu tarz çalışmalar Arap alfabesi mektupların gizemli anlamını genişleten uğraşlardır. Bu yazılı belgeler kısa ve öz, anlamlı ve çoğunlukla Kuran'dan, ölmüş insanlarla ilgili bazı bölüm ve sözcükleri ifade eden alıntıları içerir.
Figürlerle, mumluk, lamba, selvi ağacı vb. sembollerle süslendikleri gözlenmiştir.
Kırım tatar mezar taşları mermer ve kireç taşından yapılır. Kırım tatar sanatının en mükemmel geleneksel çalışma örnekleridir.Kırım Hansaray bahçesinde bulunan Han mezarlarında ise; yazılı ve bitkisel bezemeli mezar taşlarının yer aldığını söyleyebiliriz. Bezemeler dikdörtgen, daire, kare, yarım daire vb. geometrik şekiller içerisinde yer almıştır. Eski Örneklerde bulunan selvi ağacı, rozetler, hayat ağacı, yazılı bezemeler mezar taşlarında alçak ve yüksek oyma tekniği kullanılarak oluşturulmuştur.
TAŞ VE METAL İŞLEME TEKNİKERİ
TANIM Değerli metalleri ve değerli taşları işleyerek takı ve süs eşyasının tasarımını ve üretimini yapan kişidir.
GÖREVLER
-Takı ve süs eşyalarını tasarlar, -Altın, platini bakır, pirinç ve gümüş gibi metalleri ergiterek, keserek, bükerek, modele göre şekillendirir, -Süs eşyalarını kıymetli metallerle kaplama işini yapar, -Hammadde arama ve maden ocağı işletmeciliği yapabilir.
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER -
Temel el aletleri (pense, kargaburnu çekiç, tornavida, testere, eğe, makas, fırça vb.), -Çeşitli taş, metal işleme makineleri, -Cilalama makineleri, cila bezleri, -Çeşitli tamamlayıcı makine parçaları, -Çeşitli kimyasal maddeler (sülfürik asit, nitrik asit vb.), -Altın, gümüş, platin, bakır, pirinç ve her türlü kıymetli ve yarı kıymetli süs taşı, mücevher gibi maddeler, -Boraks hassas terazi, -Kalem makinesi (kuyumcular için).
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER
Taş ve metal işleme teknikeri olmak isteyenlerin; -El ve parmak becerisi gelişmiş, -Gözlerinde herhangi bir özrü olmayan (renk körlüğü, şaşılık vb.), -Sanatsal konularda yetenekli ve yaratıcı, -Şekilleri tasarlayabilen ve bunları çizimle ifade edebilen, -Estetik görüş sahibi, -Renk, şekil ve desen algısı yüksek, -Başkaları ile işbirliği yapabilen kimseler olmaları gerekir. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Taş ve metal işleme teknikeri mesleğini; kuyumcu atölyelerinde, gümüş işleme atölyelerinde, süs taşı işleme atölyelerinde, dekoratif obje yapan mermer atölyelerinde yapabilir. Çalışmalarını daha çok kapalı yerlerde, kirli, tozlu, gürültülü ortamlarda yürütür.
