Dekor Üzerine genel bir bakış
Öncelikle dekorun genel özelliklerini ve dikkat edilmesi gereken bazı noktaları anlatarak başlamak istiyorum. Bir dekor hazırlığına başlandığında oyun detaycı bir tavırla okunmalı, en ince ayrıntılar kavranmalıdır. Oyunu sadece okumakla kalmayıp, oyunun dramaturjisinin çıkarılması daha yararlı bir davranış olacaktır. Çünkü, bu çalışmayla oyun yazarı hakkında da bilgi sahibi olunacaktır. Oyunun yazıldığı tarih ve yazarın bulunduğu ülke hakkında bilgi sahibi olmak daha sağlıklı bir dekor tasarımı sağlayacaktır. Bence, dekor hazırlarken danışılacak en sağlam kaynak yazardır. Çünkü oyundaki karakterler yazarın bir parçasıdır, hayal ürünüdür. Yazarı anlamaya çalışmak, bulunduğu çevre şartlarını algılayabilmek bu noktada çok önem taşır.Dekor oluşumu bazen bir altyapı şeklindedir ve provalardan önce belirlenir bazense oyun provalarında şekil alır. Oyuncular büründükleri karakterlerle oyunun ruhudur ancak örneğin dekor olmazsa oyun eksik kalır ve izlerken keyif vermez. Çünkü; dekor, ışık ve kostüm oyunun iskeleti görevini yapar.
“Sahne dekoru bir iç dekorasyon değildir; oyun kişilerini ve öykünün anlatılmasına yarayan kendine özgü bir yaratıştır.” Dekor oyunun yaşandığı dönem hakkında bilgi verir ve sahnedeki karakteri seyircinin beyninde doğrular. Yani dekor sadece zaman ya da mekan hakkında bilgi vermekle kalmaz, sahnedeki karakterin ruh yapısını da yansıtır.
Göze hitap eden dekor iyi dekordur demek son derece yanlıştır. Mühim olan oyuna, anlatılmak istenene uygun dekorun sahneye konmasıdır. Trajik bir sahnede rengârenk dekor elemanlarının kullanılması seyirciyi duygudan uzaklaştırır.
Şu unutulmamalıdır ki; sahne dekoru gerçeğin birebiri asla olamaz. Zaten dekorun görevi bir zamanın ya da mekânın aynısının gözler önüne serilmesi değildir. Dekor gerçeği çağrıştırıcı, seyirciyi oyuna daha iyi adapte eden bir olgudur. Dekorun görevinin gerçeğin aynısı olmak değilse de, sahnede bulunan her şey gerçeğe uygun olmalı ve yapmacık durmamalıdır. Sahne konmak için konmuş ama aslında gereksiz hiçbir nesne sahnede olmamalıdır. Dekorun inandırıcı olması gereklidir. Örneğin bir merdiven basamağı varsa sahnede oyuncu o basamağın üzerine çıkabilmelidir.
Dekorun hızlı değişebiliyor olması oyun akışı içinde sahne değişimlerinde oyuncuyu yormaz. Ayrıca dekor parçaları tekrar kullanılabilmesi için sağlam hazırlanmalı, pratik yapıda nesneler olmalıdır. Dekor zaman kazandırıcı olmalıdır.
DEKORUN GÖREVLERİ
Dekorun en büyük görevi sade ve bakir sahneyi bir yaşam alanı haline getirmektir. Seyirciye oyun içeriği hakkında ilk sinyal gönderen dekordur. Yani seyircide oluşan ön yargı dekoru görünce belirir. Seyirci oyun hakkında ilk bilgisini dekoru görünce elde eder. Böylece izleyicinin düşünceleri şekillenir ve yönlendirilir.
Dünya sürekli bir gelişim içinde teknolojik gelişimler sürekli devam ediyor. Sanat bu gelişimin gerisinde kalmamalıdır. Eğer kalırsa izleyici kendisini izlediği şeye uzak hisseder. Bu sebeple de dekor da teknolojinin tüm imkânlarından faydalanılmalıdır. Bu çok önemli bir noktadır. Oyunun, oynandığı dönemle bugünün, seyirciyi rahatsız etmeyecek kadar ince bir çizgide ilerlemesi arzu edilen budur.
VURGULAMA
Dikkat çekilmek istenen oyuncunun vurgulanması birkaç şekilde olabilir. Örneğin, bu oyuncu diğerlerine göre daha önde durabilir. Ayrıca sahnedeki yatay ve dikey çizgilerde kullanılabilir. Kapı figürü gibi yatay ve büyük figürlerin yanındaki oyuncular dikkat çekebilir. Ya da sahne ortasında duran büyük bir koltuk, masa gibi nesneleri kullanan oyuncularda vurgulanmış olur.
Bir başka vurgu şeklide dekor kostüm işbirliğinde gerçekleşebilir. Sahnenin arka dekoru solgun bir renkteyken oyuncuların kostümü göz alıcı renkte olabilir. Böylece oyuncular ve dekor vurgulanır. Dekor ve ışıkta böyle bir ortaklık gerçekleştirebilir. Dikkat çekilmek istenen karakterlere ışık çokluğuyla vurgu yapılabilir.
ALGI YARATMA
Dekorun seyircilerin dikkatini sahnede toplamak gibi bir görevi olduğunu daha önce belirtmiştim. Ayrıca, dekorun seyircide algı yaratma gibi bir görevi de vardır. Nedir bu algı yaratma? Bunu örneklerle açıklamam daha doğru olur.
Örneğin, sıkışık düzensiz yerleştirilmiş bir oyun dekoru seyircide sıradaki sahnenin samimi bir ortam olduğu fikrini uyandırır. Aynı şekilde sade ve düzenli bir dekor daha resmi bir sahne olduğu algısını seyircinin beynine gönderir. Bu yönüyle dekorun seyirci zihnini yönlendirici bir tavrı vardır.
Algı yaratmada bir diğer önemli unsurda dekordaki yatay ve dikine çizgilerdir. Ayrıca bu çizgilerin açıları da seyirciye sahne hakkında bilgi verir. Sahnedeki aksesuarların köşelerinin yuvarlak ya da köşeli olması da seyircide algı yaratır. Şekil itibariyle yuvarlaklık taşıyan aksesuarlar samimimi sıcak yani gayri resmi bir ortamın habercisidir.
Renkler de algıyı pekiştirici özellik taşır canlı renkler eğlenceli samimi bir ortamı yansıtır. Vurgulama başlığı altında anlattığım fondaki dekor rengi ve oyuncunun kostüm renginin de algı üzerinde etkisi bulunmaktadır.
DEKORLARIN YAPIMI
Dekoratör mevcut şartları sonuna kadar kullanabilmelidir. Ancak bunu yaparken unutmamalıdır ki; bağımsız değildir. Dekoratör oyun tekstine bağımlı bir sanatçıdır. Dekorun çerçevesini her zaman oyun belirler, dekoratör bu çerçeve içinde özgürdür.
Şu atlanmamalıdır ki sahnedeki dekor, dekoratörün ve yönetmenin ortak kararıyla ortaya çıkar. Çünkü yönetmen bir takım şeyleri değiştirme yetkisine sahiptir. Bu ortaklık sonucu ortaya bir takım eksizler, tasarılar, planlar ve hatta maketler çıkar. Dekor teknik öğelerden bağımsız düşülemez, dekor ve kostüm arasında kopmaz bir bağ bulunmaktadır. Dekor hazırlığında mutlaka kostümler hakkında da bilgi edinmek gerekmektedir.
Dekor yapımında diğer önemli bir unsurda oyunun sahneleneceği binanın özellikleridir. Giriş çıkışların yeri, kulisin yönü, seyircinin sahnede aksesuarların tümünü görebiliyor oluşu, merdivenlerin bulunduğu yer ve özellikleri bunlar dikkat edilecek unsurlardan bir kaçıdır.
Dekorun oluşma aşamasında ön izlenim olarak ortaya çıkan maketler. Öncelikle renksiz olarak incelenir daha sonraysa dekor, kostüm ve ışık teknik öğelerinin birleşimiyle renklendirilir ve gerçeğe yakın bir sonuç elde edilir. Kullanılacak olan aksesuarlar bu şekilde dekoratörün zihninde canlanır.
Önceleri provalarda uygulanacak dekora benzer derme çatma özensiz aksesuarlar eşlik eder. Oyunun sahnelenmesine yakın tamamlanan dekor son provalarda eksiksiz kullanılmaya başlar ve bu noktada ışık provaları da alınmaya başlar.
Dekor oluşturmada kullanılan geleneksel ve hatta vazgeçilmez olarak nitelendirilecek öğelerse şunlardır; perdeler, panolar ve yükseltilerdir.
PERDELER
Dekorda en alışıla gelmiş öğe perdelerdir. Sahnede perdeler hareket halinde olmamalıdır. Bir hava akımıyla yada bir oyuncunun sahnede elinin değmesiyle perdenin hareket etmesi hoş bir durum değildir. Bu sebeple de genellikle perdelerin uçlarına çıtalar takılır. Bu şekilde sabit bir görüntü elde edilir. Çıtalar yere değmemelidir, bu istenmeyen bir görüntüdür.
Sahnede fonda büyük bir perde bulunur, bu perde kimi zaman bir yol kimi zamanda bir manzarayı simgeler. Fon perdesi sahneye derinlik kazandırır. Sahnenin üst kısmın da bulunan saçaklarsa gökyüzü olarak nitelendirilir. Saçakların en büyük özelliği seyircide süreklilik hissi uyandırmasıdır, var olma amacıysa sahneye canlılık vermesidir.
PANOLAR (LEVHALAR)
Panolar tek, iki ya da üç kanatlı olabilirler. Bu kanatlar sayesinde kapalı ortamlar oluşturulabilir. Panolar genellikle renkli bez parçalarının bir çerçeveye sarılmasıyla oluşturulur. Ancak uzun süre kullanmak açısından ve ışığı geçirmediği için tercih edilen bez yerine kontrplak kullanılmasıdır.
Panolar istenilen boyutta yapılabilir. İstenilen yükseklikte ya da ende ayarlanabilir. Ayrıca bu panoların üstünde kullanılabilir kapı ya da pencereler de bulunabilir. Panolar birbirleriyle geniş açı yapacak şekilde yerleştirilir, böylece seyirciye iyi bir görüş alanı temin edilir.
YÜKSELTİLER
Yükseltiler oyunun anlamını ortaya çıkarmak için kullanılan öğelerdir. Farklı amaçlarla kullanılabilirler bir sahneyi öne çıkarmak ya da öne çıkarılan sahneye çerçeve görevi yapmak gibi. Yükseltiler sahnenin ön kısmında olabileceği gibi arka ya da yan kısımlarında da olabilir.
Yükseltilerle çok değişik oyun alanları sağlayabilir. Farklı ortamların sahnedeki karşılıkları olabilir. Ayrıca dekor değişimi için döner sahne, sofitaya indirip çıkartma, kayan platform, tekerlekli vagon, kulise kaydırma…..vb. gibi teknikler uygulanabilir. Ayrıca, seyircinin önünde rejisörle anlaşmalı olarak oyun içindeymiş gibi oyuncular dekor değişimi de gerçekleştirilebilir.
