Kozanoğlu Avdan Gelir
Kozanoğlu Avdan GelirTürkülere kahraman olan Kozanoğlu, Afşar’ların Kozanlı oymağının reisi olan bir ailedendir. Bu oymak önceleri Karamanoğulları’nın, sonradan da Osmanlı Devleti’nin maiyetinde bulunup, Kozan havalisinin idaresini yürütüyordu. Kozan dağlarındaki Varşak’lar (Varşak aşiretinden olanlar) bunların piyadesi, Çukurova’daki Avşar’ lar ise süvarileri idiler. Kozanoğulları bu havalide uzun müddet hüküm sürdüler,halkın hak ve hukukunu iç ve dıştaki saldırganlara karşı korudular. Orta Anadolu derebeylerinden Çapanoğlu Süleyman Bey’ in Kozan bölgesini istila için gönderdiği askerler Yusuf Ağa tarafından perişan edildiği gibi,bir müddet sonra Mısırlı İbrahim Paşa’ nın Kozan’ı almak için gönderdiği askerler de dağlarda Kozanoğlu Mehmet Bey’ in kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratıldı. Yusuf Ağa’ dan sonra Ali Bey’ in oğlu Mehmet Bey Kozan Beyliğine geçtiler. Kozan Beyliği gittikçe kuvvetleniyordu.
1882 senesinde Sultan Aziz zamanında Sadrazam Ali Paşa’nın Kozan Beyliği’ni ortadan kaldırmaya karar vermesi üzerine Derviş Paşa kumandasında “İslâhiye Fırkası” adı altında bir kuvvet teşkil edip Kozan’a gönderildi. Ahmet Bey ile Yusuf Bey ve Kozan hanedanına mensup diğer beyler, Halil Bey, Ali Bey ve Hüseyin Bey’ler devlete bağlılıklarını hemen bildirdiler. Ahmet Bey’ e Kütahya Valiliği, diğer beylere de birer memurluk veya maaş verilerek dağıtıldı. Kozan bir sancak haline getirildi. Kozanoğlu Yusuf Ağa Sivas’ta oturmaya memur edildiğinden muhafız askerleri himayesinde yola çıktı. Fakat aşiretlerinden bir kaçı yolunu kesip onu muhafız askerleri elinden aldılar. Yusuf Ağa durumu değerlendirmek istedi. Kozan’a gelerek bütün aşiretleri isyana kaldırdı. Bunun üzerine Müşir Derviş Paşa, İsmail Paşa kumandasındaki bir müfrezeyi Yusuf Ağa üzerine gönderdi. Kısa bir çatışmadan sonra Yusuf Ağa esir düştü ve astırıldı, taraftarları da dağıtıldı.
Küçükten Görmedim Ana Kucağı
Ali Ercan, Kara Kaş Gözlerin Elmas ve Niğde Türküleri adlı kitabında “Mustafa Songur” isminde bir kişiden dinlediği bu türkünün hikayesini aynen şöyle anlatmaktadır:
“Bir buçuk asır evvelden beri Niğde’nin Dikilitaş, Ferhenk, Kavlaktepe, Badamderesi ve Çamardı köyleri arasından Ulu yol diye bir yol geçer. O tarihlerde Erzurum’dan hareket eden kervancı bu yolu takiben Suriye’ye kadar gider,Suriye’den kalkan bir kervancı ,İstanbul’a kadar yine bu yoldan geçermiş. Kervancıların dinlenme yeri ise Adana,Pozantı’yı geçtikten sonra Ferhenk köyünde,şimdiki içmecenin bulunduğu muhitte öz dedemin yaptırmış olduğu handa konaklarlarmış, veyahutta aynı muhite bir saat mesafede bulunan eski ismi Enehil, şimdiki ismi Dikilitaş olan köyde konaklarlarmış. O zamanda Kanlı Bulduruç diye anılan semtte her iki yönden gelen kervancı kış mevsiminde birkaç ölü verirlermiş. Şiddetli bir kış mevsiminde zengin iki kervancı kardeş,Suriye’den hareket ederek Bulduruc’a gelir ve orada şiddetli bir tipiye tutulurlar. Kardeşlerden biri tipide boğulur ve ölür. Kardeşini kaybeden diğer kervancı ölen kardeşinin üzerine kapanır ve bu türküyü yakar.”
