ONLİNE STAND UP TİYATRO OYUNLARI SHOW GÖSTERİLERİ FULL İZLE

Eleştiri Hastalığı

Eleştiri Hastalığı Eleştiri... İnsanoğlunun en çok haşir neşir olduğu, ama ne olduğu, nasıl olması gerektiği konusunda en ufak bir fikrinin olmadığı acayip şey. Kimi insanların , kimilerini yerin dibine sokarken ya da bazı insanların bazılarını yüceltirken kullandıklarını iddia ettikleri çok amaçlı kullanıma uygun -iki tarafı keskin bıçak gibi mesela- araç . Bu araç bazen saldırı için kullanılıyormuş , bazen de muhatabı onure etmek için kullanılıyormuş .

Eleştiri denen bu araçla insanoğlu haşir neşir olur dedik ya, zaten aksi düşünülemez, kainatta tek bir şeye, birbirine taban tabana zıt misyonlar yükleyen herhalde başka bir canlı daha yoktur insandan başka.

Kimleri de hastalık diyor. Eleştiri hastalığı . Eleştiri hastası . Başka tabirler de var mesela “eleştiriye açık insan ” ya da kişi aşmışsa kendini bu tip insanlara da “her türlü eleştiriye açık insan ” denir. Hele bir de “olumlu-olumsuz) ikilisi var evlere şenlik.

Düşünüyorum da ne kadar da çok işlevi varmış bu yedi harfli zavallı kelimenin. Asıl zavallı zavallılaştırıldığı iddia edilen midir, yoksa zavallılaştırdığını iddia eden midir? Gibi bir tartışmaya şimdilik girmeyelim ama ortada bir zavallılığın olduğunu da not edelim balık hafızamızın tozlanmaya fırsat bulamayacak herhangi bir köşesine.

Nedir bu dillere pelesenk olmuş yedi harfli, zavallı olup olmadığı bile belli olmayan acayip kelime? Bu yedi harfli kelimenin hayat hikayesine kısa bir göz atmakta yarar var sanırım.

Araplar “tenkit” diyor. İngilizler “criticize”. Bizde sanki çok orijinalmişiz gibi aynısını dememişiz de alıp “eleştiri” demişiz.

Eleştiri bize Tanzimat hareketinin getirdiği yeniliklerden biri. Aslında insanoğlunun fıtratında vardır eleştiri. Sürekli eleştiririz, bu böyle olmasaydı da şöyle olsaydı, böyle olması iyi değil keşke şöyle olsaydı gibi. Sözlü olarak belki ilk insanlardan beri süregelmiş ama yazının icadından sonra söz düzeyinden yazı düzeyine çıktı. Ve bu, insanda var olan başıboş eleştiriyi sistemleştirerek ona bir kimlik kazandırdı. Bilhassa yazılı kültürün batıda hızla gelişmesine paralel olarak eleştiride gelişti. 18. ve 19. yüzyıllarda edebiyat akımları arasında önemli bir yere sahip oldu ama edebiyatta bir tür olarak belirlenmesi ise 19. yüzyılın ortalarında kendini eleştirmen olarak ortaya koyan ve eleştirinin kurallarını belirleyen Sainte-Beuve sayesinde oldu.

İnsanların hislerini, beğenisini veya beğenmeyişini dile getirmeyi eleştiri üstlendi tarih boyu. Eleştirinin ne olduğu konusuna gelince, bu konuda farklı tanımlar var, bir kaçını verirsek sanırım eleştirinin ne olduğu konusunda bir fikir sahibi olabiliriz;

“Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle inceleyip açıklamak, anlaşılmasını sağlamak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik.“(1)

* “Bir sanat eserinin (roman, hikaye , şiir, resim ..vb. gibi) yapısı, özü, başarılı ve başarısız yönleri üzerinde yapılmış inceleme yazılarına eleştirme denir.“ (2)

* “ Günümüzde ve geçmişte eleştiri tanımları arasında farklılıklar olmuştur. Tanımlar kargaşası içinde,

-Gerçek eleştiri nedir ve nasıl olmalıdır?-sorularına yanıt arama sürecektir. Çünkü, eleştiri bir bilim değildir. Böyle olunca da duygusallık ve çıkar çatışmaları her zaman eleştiriyi boşlukta bırakmaya tutsak edecektir. Bilim, anlamları inceler; eleştiri ise anlam üretir ve bilimle okuma arasında yer alır.“(3)

* “Eleştiri bir önemsenmenin kanıtıdır.“(4)

* “Herhangi bir sanat ve fikir veriminin özünü, yapısını, değerli-değersiz yönlerini irdeleyen ya da bazı kimselerin toplum karşısındaki tutum ve eğilimlerini eleştiren; bunların, toplumun gelişim düzeyine uyup uymadıklarını belgeler ve örneklerle belirten gazete ve dergi yazılarına eleştiri denir.“(5)

* “Edebiyat ve sanat eserlerini açıklama ve yargılama sanatı.“(6)

Buradaki en güzel tanım “ Herhangi bir sanat ve fikir veriminin özünü, yapısını, değerli değersiz yönlerini irdeleyen ya da bazı kimselerin toplum karşısındaki tutum ve eğilimlerini eleştiren; bunların, toplumun gelişim düzeyine uyup uymadıklarını belgeler ve örneklerle belirten gazete ve dergi yazılarına eleştiri denir.” şeklinde yapılan tanım.

Dikkat edilirse değersiz yönlerin yanı sıra değerli yönlerde irdelenir yani sadece olumsuzluklara odaklanma yok. Günümüz eleştiri anlayışının bence en büyük sıkıntılarından biri bu. Olumlu eleştiri-olumsuz eleştiri gibi tabirler -ki bence son derece komik tabirlerdir- bu yüzden ortalıkta dolanırlar. Bence eleştiri sözcüğünün başına “olumlu” ya da “olumsuz” gibi sıfatlar getirmek bu olguyu baştan katletmek demektir. Eleştiri, yukarıda dördüncü maddede verdiğim tanımda Cahit Tanyol hocanın belirttiği gibi “...bir önemsenmenin kanıtıdır.” Siz bir eleştiriye olumsuz derseniz size yöneltilen eleştiriyi yani aynı zamanda sizi önemsemeyi de olumsuzlamış olursunuz. Bir nevi önemsizliğinizi kabul etmiş olursunuz. Ben kendini önemsiz zanneden çok az insana rastladım, ki onlarda eleştiri gibi eleştirilmiş olma gibi dertleri olmayan umutsuz vakalardı. Yani hemen hemen her insan önemsenmeyi bekler. Bekler ama beklerken da aldığı eleştirilere işine gelmediği zaman olumsuz damgasını yapıştırarak kendi önemsizliği ilan eder. Bu garip durum da sadece insan denen mahlukatta var galiba.

Eleştiri olumsuz olamaz, eleştiri yıkıcı olamaz. Amacı iyiye, güzele , doğruya ulaşmak olan bir uğraş nasıl olur da yıkıcı diye nitelendirilebilir. Nasıl olacağınıda ben söyleyeyim, eleştirilen kişinin hesabına gelmiyorsa eleştirilmek, o eleştiri yıkıcıdır, olumsuzdur, kasıtlıdır vs. Ama tabi burada unutulmaması gereken bir durum var. Her değerlendirme, bazen sataşma-hakaret şekline dönüşen her yorum vb. durumlarla eleştiri arasına da bir sınır koymak lazım.

Eleştiri özelde bireylerin genelde toplumun tekamülü için hayati önem arz eden bir müessesedir. Eleştiri eksiklerin ortaya çıkarılması olmamalı, eksiklerin tamamlanmasına yardımcı olmalı. Eleştiri yapılırken kesinlikle peşin hükümlü olmamalı, çok yönlü ve objektif olunabilmelidir.

Evet “eleştiri” denen yedi harfli sözcüğün tanımını da tarihsel gelişimini de verdim az çok.

Başından beri “eleştiri” için yedi harfli kelime diyorum ama yedi harfli değil sekiz harfli. Acaba bu yazıyı okuyan kaç kişi fark etti en başından. Fark edenler acaba neler düşündüler. Ya da fark etmeyenler acaba neler düşünüyorlar. Kim bilir belki en başından fark edip “Hadi be sende. Bir kelimenin harflerini adam gibi sayamıyorsun da tanımını nasıl yapacaksın, tanımında onun gibi olur” deyip ön yargılı davranıpta okumayan ya da şüpheyle okuyanlar olmuştur ya da hiç fark etmeyip “yargısız” “sorgusuz” okuyanlar.

Hangisi makul sizce, ön yargılı davranıp okumayan ya da şüpheyle okuyan mı yoksa hiç sorgulamadan yargısız okuyanlar mı?

Hangisi olması gereken "eleştirel bakış açısı" sizce?

(Bitlisnews.com)

Kaynak

(1) Türkçe Sözlük 1,sy.451,1988

(2) 150 Soruda Türkçe Temel Bilgiler, Ahmet Köklügiller, sy.15, 1975

(3) Roland Barthes, Varlık, sayı: 741, Haziran ‘69

(4) T.E.Yahya Kemal, Cahit Tanyol, sy.28, Remzi Kitabevi, 1985

(5) Kompozisyon Bilgileri, Kemal Gariboğlu, sy.245, Serhat Yayınları

(6) Tenkit veya Tenkid“ maddesi, sy.57, Meydan Larusse

Bilgi Güçtür ,Paylaştıkça Büyür !__________ 1574431 ziyaretçi (7060663 klik) __________Paylaşmaya Devam Ediyoruz :))

Ip Adresin:3.139.82.23Bugün:68Online: Tıklanma:1435Burdasın:EleÅtiri HastalÄ±ÄÄ±

ONLİNE STAND UP TİYATRO OYUNLARI SHOW GÖSTERİLERİ FULL İZLE

Eleştiri Hastalığı

Ip Adresin:3.139.82.23Bugün:68Online: Tıklanma:1435Burdasın:EleÅtiri HastalÄ±ÄÄ±